Duitsland was één van de eerste landen die de leerplicht heeft geïntroduceerd. Onderwijs voor kleuters is optioneel en wordt verstrekt voor alle kinderen tussen de drie en zes jaar oud. Daarna is het verplicht om voor de komende tien tot dertien jaar naar school te gaan.
Onderwijs is de verantwoordelijkheid van individuele deelstaten ( Länder), welke alle met verschillende methodes werken. Het hangt ervan af waar je woont, want scholen en universiteiten verschillen qua structuur, examens en inschrijfregels.
Tot voor kort waren Duitsers trots op hun onderwijsnormen, maar het 2002 OECD Program for International Student Assessment (PISA) onderzoek betreffende de capaciteiten van 15 jarigen in de 32 meest geïndustrialiseerde landen, lieten de Duitsers behoorlijk schrikken toen duidelijk werd dat Duitse kinderen tot de laagste categorieën behoorden. Vanaf dat moment zijn er veel discussies gaande over onderwijshervormingen.
In Duitsland is het verplicht om minimaal negen jaar (tien in sommige deelstaten) onderwijs te volgen. Kinderen volgen voltijd onderwijs vanaf hun zesde jaar. In Duitsland is het onderwijs doorgaans gratis vanaf de basisschool tot de universiteit, hoewel er pogingen zijn dit te veranderen en het lesgeld voor universiteiten te verhogen.
In tegenstelling tot andere Europeanen, hebben Duitsers hun onderwijs bijna altijd vanuit een gelijke benadering bekeken. Er zijn speciale scholen voor mensen met geestelijke en fysieke onbekwaamheden, maar er zijn bijna geen elitescholen zoals de Grande Ecoles in Frankrijk en prestigieuze universiteiten in Engeland (hoewel er pogingen worden gedaan om diverse speciale scholen op te richten voor hoogbegaafde leerlingen).
Ondanks de gelijke benadering, scheidt het Duitse onderwijssysteem alle leerlingen rond de leeftijd van 10 jaar in afzonderlijke niveaus ( Gymnasium, Realschule en Hauptschule). Het niveau hangt af van de bekwaamheden tijdens de eerste vier schooljaren op de basisschool. Critici beweren dat dit een te vroeg stadium is om de capaciteiten van een kind te ontdekken, waardoor sommige Länder gemeenschappelijke scholen ( Gesamtschulen) hebben opgericht waar alle leerlingen gezamenlijk worden onderricht tot de 10e klas. Om geaccepteerd te worden aan een universiteit, dienen scholieren van de middelbare school een examen op VWO niveau te behalen. Deze kan zowel aan een Gymnasium of aan een Gesamtschule worden gedaan.
Sommige critici klagen dat het Duitse onderwijssysteem zich enkel richt op prestaties en een goede carrière, in plaats van het ontwikkelen van de hele persoon (zoals in scholen in Engeland of de VS.). De meeste Duitse scholen bieden weinig buitenschoolse activiteiten aan zoals sportverenigingen of muzikale activiteiten. Deze worden overgelaten aan andere organisaties.
De stijl van lesgeven is doorgaans formeler dan in veel andere landen, met weinig contact tussen de leraar en de leerlingen buiten het klaslokaal. In sommige stadsscholen is discipline de laatste jaren een groot probleem geworden, wat gedeeltelijk wordt veroorzaakt door spanningen door de grote hoeveelheid aan kinderen van etnische minderheden. Het kan zelfs voorkomen dat meer dan de helft van de leerlingen in een klaslokaal een andere afkomst heeft.
Ondanks deze problemen en de PISA resultaten, zijn de academische normen in het algemeen vrij hoog. Duitse scholen hebben nieuwe technologieën en het internet snel in hun programma geïntegreerd en de meeste scholen in het land hebben computerlokalen en snelle internetverbindingen.
Na de middelbare school kiezen de meeste kinderen ofwel voor een leercontract ( Lehre), waarbij praktische vaardigheden worden gecombineerd met theoretische vaardigheden in een Berufsschule, of voor hoger onderwijs aan een universiteit ( Universität) of aan een Hogeschool ( Fachhochschule). Wees ervan bewust dat Duitsers vrij moeilijk zijn betreft het erkennen van buitenlandse diploma’s en opleidingen – dus het kan moeilijk zijn voordat een buitenlandse titel geaccepteerd wordt om te kunnen werken in Duitsland.