Italië heeft een ruim sociale zekerheidssysteem (previdenza sociale) dat de meerderheid van de bevolking dekt.
Het systeem voorziet uitkeringen voor werkloosheid, ziekte en moederschapsrust, werkongevallen en arbeidsziekten, pensioen, invaliditeit en familiale bijdragen. Het omvat echter niet de nationale gezondheidsdienst (Servizio Sanitario Nazionale/SSN), die gesubsidieerd worden door de belastingen.
Een aantal staatsagentschappen runt het systeem en deze vallen onder de paraplu van het Nationaal Instituut voor Sociale Zekerheid (Istituto Nazionale della Previdenza Sociale/INPS). Alle werknemers en zelfstandigen betalen sociale zekerheidsbijdragen (contributi previdenziali). Er zijn echter uitzonderingen.
De werkgever vervult voor de werknemer (lavoratore dipendente) alle nodige formaliteiten inzake de registratie bij de sociale zekerheid.
De werknemersbijdragen worden afgetrokken van het bruto salaris. Dit doet de werkgever en hij betaalt ongeveer twee derde van de pensioensbijdragen. Het resterende bedrag wordt door de werknemer betaald. De andere sociale bijdragen zijn miniem voor de werknemer. Het standaard bedrag voor de sociale zekerheid die de werknemers betalen is ongeveer 10% van hun bruto salaris. De werkgeversbijdrage is ongeveer 35% van het loon van de werknemer (in totaal 45%).
Er zijn verschillende tarieven voor werknemers in de industrie, handel, landbouw en voor arbeiders (operai), kantoorpersoneel (impiegati) en managers (dirigenti). De voordelen waarop zij recht hebben zijn verschillend. Voor managers is er een maximumbedrag voor bepaalde soorten sociale zekerheidsbijdragen zoals: invaliditeit, pensioen en overlevingsbijdragen.
De zelfstandigen moeten zich registreren en bijdragen betalen aan een aparte instantie (een cassa genoemd). Dit is een fonds voor sociale zekerheid dat verwant is aan het beroep of onmiddellijk aan de INPS.
Zelfstandigen die hun eigen cassa moeten bijdragen omvatten architecten, boekhouders, advocaten, ingenieurs, opzichters, medisch personeel en andere freelance-medewerkers. Hun bijdragen zijn verschillend.
Diegene die bijdragen aan de INPS kunnen parttime medewerkers (collaboratori) zijn zoals universiteitsstudenten, freelancer-medewerkers (indipendenti). Dit kunnen ook kleine zakenmannen, geranten, handelaars, huurders, pachters en kleine boeren, of werknemers of nieuwe industriën (bv. computerbedrijven) zijn die hun eigen cassa nog niet hebben.
In bepaalde gevallen worden bijdragen toegeschreven door de staat. Ze worden met name wettig verklaard (contributi accreditati). Werkloosheidsbijdragen worden bijvoorbeeld gelegaliseerd voor waarbij een werknemer werkloosheidsbijdragen betaald heeft (indennità di disoccupazione) voor militaire dienst, zwangerschapsverlof, en ziekte van minstens een week en maximum 12 maanden. Dit gebeurt na de aanvraag bij INPS. Bij zulke aanvragen moet je altijd een attest hebben van je werkgever.
Als je niet akkoord gaat met de beslissing van het sociale zekerheidsorgaan kan je een bezwaarschrift (via aangetekende brief) indienen binnen een bepaalde tijdslimiet (met de kennisgeving van de aflevering). Indien er geen beslissing wordt genomen binnen 90 dagen, kan je klacht indienen bij de gewone rechtbanken (bij een magistraat/ pretore del lavoro). De tijdslimiet bedraagt 3 jaar bij pensioenen en 1 jaar bij tijdelijke uitkeringen.
Als je regelmatig je sociale zekerheidsbijdragen betaald hebt gedurende 2 jaar in een ander Europees land vooraleer je naar Italië bent gekomen (vb. om naar werk te zoeken), heb je recht op sociale zekerheidsbijdragen voor een beperkte periode vanaf het tijdstip waarbij je de laatste bijdrage hebt gedaan in je thuisland. Bovendien word je ook gedekt door de nationale ziekteverzekering.
Je dient het formulier E106 aan te vragen bij de sociale zekerheid in je thuisland (of voormalige land). Achteraf geef je het aan het sociale zekerheidskantoor in Italië. Als je een invaliditeitsuitkering of andere uitkeringen krijgt op grond van ziekteverzekering, zoek je best uit hoe het leven in Italië deze voordelen aantast. In sommige landen zijn er wederkerige overeenkomsten inzake invaliditeitsrechten. Zorg ervoor dat ze op jou van toepassing zijn.
Als werknemer ben je gedekt door het Italiaanse sociale zekerheidswetgeving en heb je geen recht op sociale zekerheid in je thuisland of je woonplaats.
Italië heeft een wederkerige sociale zekerheidsovereenkomst met ongeveer 40 landen (inclusief alle Europese landen, Canada en de Verenigde Staten), waarbij expats gedekt worden door de sociale zekerheid van hun thuisland voor een beperkte periode. Overeenkomsten gelden gewoonlijk voor maximum 2 jaar en kunnen verlengd worden tot 5 jaar. Volgens een overeenkomst tussen de VN en Italië kan een Amerikaanse werknemer, van bijvoorbeeld een Amerikaans bedrijf die overgebracht wordt naar Italië voor 5 jaar, steeds Amerikaanse sociale zekerheidsbijdragen blijven betalen.
Zo kunnen ook Europeanen die door hun werkgever naar Italië overgebracht worden sociale zekerheidsbijdragen blijven betalen gedurende een jaar. Dit kan verlengd worden voor een jaar bij buitengewone omstandigheden. Ook geldt dit voor zelfstandigen. Europeanen zijn verplicht om bijdragen te betalen voor de Italiaanse sociale zekerheid vanaf ze 2 jaar in Italië werken.
Als jij of je echtgenoot werken in Italië maar niet verzekerd worden door de sociale zekerheidswetgeving van het andere EU-land, kan je de bijdragen aanvragen van dat land. Op die manier worden je buitenlandse bijdragen in rekening genomen bij de berekening van de kwalificaties voor je uitkeringen. Dit is vooral van belang bij de staatspensioenen. Neem contact op met de sociale zekerheid van je land voor meer inlichtingen.
Er zijn 2 boekjes ter beschikking in Groot-Brittannië, Social Security For Migrant Workers en Your Social Security, Health Care And Pension Rights In The European Community (SA29). Beiden zijn beschikbaar bij het Departement van de Sociale Zekerheid, Contributions Agency, Newcastle-upon-Tyne NE98 1YX, UK (Tel. 0191-213 5000).